Grodzisk Wielkopolski

Powierzchnia: 134.5 km2

Ludność: 18.601 mieszkańców

URZĄD MIEJSKI

ul. Stary Rynek 1

62-065 Grodzisk Wielkopolski

tel.: 0-61/44 53 000

fax: 0-61/44 53 017

www.grodzisk.wlkp.pl

e-mail: grodzisk@grodzisk.wlkp.pl

Burmistrz: Piotr Hojan

CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY

Grodzisk Wielkopolski to blisko czternastotysięczne miasteczko, będące siedzibą władz gminy i powiatu. Jednocześnie jest to największy ośrodek przemysłowy powiatu.

Blisko siedem tysięcy hektarów to użytki rolne, a ponad cztery tysiące hektarów stanowią lasy, których największe kompleksy znajdują się w północno – zachodniej części gminy.

Z HISTORII MIASTA I GMINY

W 2003 roku uroczyście obchodzono 700 – lecie nadania Grodziskowi praw miejskich, jednak najstarszym dokumentem, w którym została wymieniona osada jest, pochodzący z 1257 roku, przywilej Przemysła I (1220/21-1257) dla klasztoru cystersów w Paradyżu. Zezwalał on na lokowanie w dobrach klasztornych wsi na tak zwanym prawie niemieckim. Grodzisk wymieniony jest wśród wsi stanowiących wówczas własność cystersów.

Dogodne położenie miejscowości – na szlaku do Saksonii – spowodowało w XVI wieku napływ ludności i rozwój Grodziska. W tym czasie należał on do rodzin Ostrorogów, dzięki którym miasto stało się znaczącym ośrodkiem reformacji, a następnie było własnością rodu Opalińskich. Znaczną rolę w historii Grodziska odegrali przedstawiciele osiadłych na tym terenie Żydów. W XIX wieku społeczność ta stanowiła blisko 1/3 mieszkańców miasta. Na szczególną uwagę zasługuje rodzina Mosse. Senior rodu Marcus, brał czynny udział w bitwie w 1848 roku podczas Wiosny Ludów, był szanowanym lekarzem oraz ówczesnym radnym. Jednak w historii szczególnie zapisał się jego syn Rudolf. Dzięki założonej przez niego Fundacji im. Marcusa Mossego w 1891 otwarto w Grodzisku Wlkp. szpital, a kilkanaście lat później przytułek dla ludzi starszych. Ulica, przy której powstały te obiekty nosi nazwisko Mossego. Szpital – unowocześniony i rozbudowany – funkcjonuje współcześnie, natomiast w budynku przytułku mieści się obecnie Ośrodek Zdrowia.

Historia Grodziska Wielkopolskiego wiąże się nierozerwalnie z browarnictwem, a nade wszystko z piwem grodziskim. Jak głosi legenda, wszystko zaczęło się od wizyty lubińskiego benedyktyna, świątobliwego ojca Bernarda w Grodzisku, który prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII wieku odwiedził te strony i dokonał cudu – dzięki jego modlitwie na powrót trysnęła woda w wyschniętej studni. Piwo, którego nawarzono wówczas, miało znacznie lepszy smak niż to, które ważono wcześniej.

Browarnictwo rozwinęło się tu w XVI wieku, kiedy zarządca majątku Ostrorogów sprowadził do Grodziska piwowarów z Moraw i Czech.

Najstarszy dokument dotyczący grodziskiego browarnictwa, pochodzący z 1601 roku, określał statut cechu piwowarów. W tym czasie wyrabiano dwa rodzaje piwa – jasne i ciemne, według surowych zasad, a jakość trunku była sprawdza przez samego burmistrza.

Grodziskie piwo zaczęto rozprowadzać w całej Wielkopolsce, potem na Śląsk i do Brandenburgii. W XIX wieku, na wskutek nieporozumień, dwaj browarnicy wyłączyli się z cechu. Wycofanie się z jednego z browarów z transakcji z londyńczykami spowodowało utratę kaucji, a co za tym idzie poważne problemy grodziskiego browarnictwa. W 1900 roku poddano rozbiórce najstarszy z browarów, który mieścił się na Starym Rynku.

Piwo grodziskie, zwane często – ze względu na nasycenie naturalnie wytworzonym dwutlenkiem węgla – polskim szampanem, przeżyło prawdziwy renesans przed I wojną światową. Wówczas to sprzedawano je do Chin, Afryki, Stanach Zjednoczonych i Berlinie, gdzie uchodziło za trunek wykwintny, o czym świadczyła jego wysoka cena. Po wojnie piwo zawędrowało też do Australii i na Filipiny. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku browar eksportował też słód do Japonii, Holandii, Ghany i Berlina Zachodniego. W 1993 roku browar, a co z tym się wiąże piwo grodziskie przestało istnieć. Właściciel Browaru Fortuna wykupił dawny browar w 2012 roku, a w maju 2015 roku piwo warzone w Grodzisku Wielkopolskim pojawiło się ponownie na rynku pod nazwą "Piwo z Grodziska". Browar Grodzisk wrócił do życia w swojej historycznej lokalizacji i w starych murach.

W okresie międzywojennym miasto szybko się rozwijało gospodarczo. Do 1932 roku Grodzisk był siedzibą powiatu. Wtedy rozwinął się przemysł spożywczy, działały Zjednoczone Browary Grodziskie, Zakłady Mięsne, Mleczarnia, Tartak i inne.

Okupacja hitlerowska to czas intensywnej germanizacji i wysiedleń. W Młyniewie obok Grodziska powstał obóz przejściowy, początkowo dla Żydów, a później dla Polaków. W późniejszym czasie, w różnych okresach przetrzymywani byli również tutaj jeńcy francuscy, serbscy, angielscy i radzieccy. Aktywny był ruch oporu, mimo stosunkowo dużej liczby Niemców na tym terenie, zwłaszcza pod koniec wojny.

27 stycznia 1945 roku, po kilku dniach ciężkich walk, miasto zostało wyzwolone.

CIEKAWOSTKI, TURYSTYKA, REKREACJA

Grodzisk to miasto, które powstało z dwóch organizmów miejskich. Pierwszy, średniowieczny, powstał na niewielkim wzniesieniu terenu, dawniej otoczony fosą i na niektórych odcinkach wałem drewniano-ziemnym. Drugi został założony 2 XI 1593 roku przez Jana Ostroroga na północ od granic “starego” miasta. Połączone są one ulicą noszącą dawniej nazwę Staromiejskiej, a od 1809 – Szerokiej. Kolisty przebieg umocnień wokół starego miasta i prostokątną siatkę ulic nowego miasta można odczytać jeszcze i dziś.

Pośrodku Starego Rynku, poza pochodzącym z połowy XIX wieku ratuszem stoi symbol miasta, związany z jego dziejami i tutejszego browarnictwa. Jest to studzienka Bernarda z Wąbrzeźna, z której dawniej – za pomocą żurawia – korzystały browary grodziskie. W drugiej połowie XIX wieku otrzymała stylową drewnianą obudowę (odrestaurowaną w 1995 roku).

Za najcenniejszy zabytek miasta uznaje się bez wątpienia kościół farny św. Jadwigi. Najstarsza wzmianka o tej świątyni pochodzi z 1401 roku, choć przypuszcza się, że parafię założono już w latach sześćdziesiątych XIII wieku. Pierwotną budowlę drewnianą zastąpiła budowana po 1426 roku świątynia gotycka. Mury jej są obecnie ukryte pod tynkiem, na zewnątrz widać natomiast trójboczne zamknięcia prezbiterium oraz zarysy ostrołukowych portali w fasadach płn. i płd. Autorem przebudowy był pochodzący z Włoch (przypuszczalnie z Padwy), ale działający przez całe życie w Wielkopolsce, Krzysztof Bonadura Starszy. Poświęcenia kościoła dokonano w 1649 roku, choć przebudowa została ukończona dopiero 23 lata później.

Nad kopułą wznosi się blaszana figura św. Floriana z herbem i inicjałami ostatniego fundatora kościoła oraz datą ukończenia robót, który ma strzec miasto przed burzami i pożarami.

Wewnątrz znajduje się m. in. rokokowy ołtarz w prawej kaplicy z cennym obrazem Matki Boskiej Różańcowej z 1640 roku, pędzla Bartłomieja Strobla – nadwornego malarza króla Władysława IV.

Cennym zabytkiem jest także kościół pobernardyński. Szczyt kościoła i dwukondygnacyjny hełm wieży pochodzą prawdopodobnie z 1739 roku. Jednonawową budowlę, z poprzeczną nawą i prosto zamkniętym prezbiterium, nakrywa sklepienie kolebkowe. Wewnątrz znajdują się ołtarze z obrazami malarzy zakonnych. W ołtarzu głównym widnieje obraz z ok. 1662 r przedstawiający Adorację Imienia Jezusa przez króla Jana Kazimierza, świętych i dostojników.

Ciekawe są także budynki z końca XIX bądź początku XX wieku, w których obecnie mieszczą się: Sąd Rejonowy, Starostwo Powiatowe, Poczta, Liceum Ogólnokształcące. Przemierzając zakątki miasta, można odnaleźć ślady dawnego Grodziska – urokliwe kamieniczki skupione wokół ulicy Szerokiej i Starego Rynku i dawne zabudowania browaru, tworzą tu niepowtarzalny klimat.

Pamięci o dawnym Grodzisku, jego mieszkańcach i wydarzeniach strzeże Muzeum Grodziskie i skupione wokół niego Towarzystwo Miłośników Ziemi Grodziskiej.

Historia Muzeum Ziemi Grodziskiej sięga 1937 roku. Wówczas to za sprawą ówczesnego burmistrza miasta, Rada Miejska postanowiła powołać do życia Muzeum Miejskie w Grodzisku. Na siedzibę powstałego Muzeum przeznaczono dwie sale w miejskim ratuszu. Okres okupacji rozproszył i zniweczył powstałe dzieło. Prawdopodobnie większość ówczesnych eksponatów padła łupem hitlerowców, bądź też została wywieziona. Odrodziło się ono dopiero w 1968 roku za sprawą Edwarda Pawłowskiego. Powołane do życia Muzeum Ziemi Grodziskiej rozpoczęło gromadzenie wszelkich pamiątek materialnych związanych z tradycją i historią miasta oraz najbliższej okolicy. Wiele miejsca poświęcono w nim historii piwa grodziskiego, którego udokumentowana tradycja sięga 1601 roku. Po śmierci E. Pawłowskiego, Muzeum przeniesiono do dawnego pałacu przy ulicy 27 Stycznia. Muzeum, oprócz swojej statutowej działalności prowadzi prężną działalność wydawniczą współtworząc z Towarzystwem Miłośników Ziemi Grodziskiej, Urzędem Miejskim oraz Starostwem Powiatowym w Grodzisku Wielkopolskim, serię pt.: „Grodziskie Zeszyty Historyczne”, a wcześniej „Grodziskie Zapiski Regionalne”. W 1996 Roku Muzeum Ziemi Grodziskiej wspólnie z Towarzystwem Miłośników Ziemi Grodziskiej rozpoczęło największą swoją dotychczasową inicjatywę, namalowania „Panoramy Obrony Grodziska z 1848 roku”. Powstał obraz o wymiarach 12m długości i 3m wysokości, przedstawiający obronę miasta w dniu 28 kwietnia 1848 roku podczas wydarzeń wielkopolskiej Wiosny Ludów. Wśród innych eksponatów Muzeum są m. in.: czołg pływający PT-76 i transporter morski Topaz, cztery najróżniejsze armaty z okresu 1944-1950. Uwagę zwraca bogata kolekcja mundurów z lat 1914-1950. Ponadto licznie prezentowana jest kolekcja kufli do piwa z najróżniejszych stron świata. W ostatnim czasie Muzeum Ziemi Grodziskiej i Towarzystwo Miłośników Ziemi Grodziskiej jest inicjatorem powołania w Grodzisku tzw. „Powiatowego Szlaku Turystycznego im. Michała Drzymały”.

KULTURA I SPORT

Głównym centrum i animatorem życia kulturalnego w Grodzisku Wielkopolskim jest Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury. Instytucja stara się organizować imprezy, trafiające do szerokiej publiczności. Przykładem tego mogą być zarówno znakomite recitale Stanisława Soyki czy Hanny Banaszak, jak i projekcje filmowe, organizowane przez kino objazdowe. W MGOK działają sekcje i koła zainteresowań, skierowane do dzieci i młodzieży. Wśród nich m.in. świetny i popularny Zespół Tańca Ludowego „Cybinka-Grodzisk”.

Poza ośrodkiem kultury w budynku ma także siedzibę Powiatowa i Miejsko – Gminna Biblioteka Publiczna, która dzięki wprowadzonemu systemowi komputerowemu ułatwia swoim czytelnikom korzystanie ze zgromadzonych pozycji. Placówka organizuje spotkania z autorami książek, a także zaprasza aktorów, organizuje wernisaże.

Także w tym samym budynku swoją siedzibę ma muzyczna wizytówka miasta i powiatu – Grodziska Orkiestra Dęta, od ćwierćwiecza prowadzona przez kapelmistrza Stanisława Słowińskiego.

Jej początki sięgają 1929 roku, kiedy to powstała Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej. W jej szeregach gra w chwili obecnej 120 młodych ludzi, w wieku od 10 do 20 lat. Orkiestra znana jest nie tylko w Polsce, ale również poza jej granicami. Podróże artystyczne orkiestry obejmują: Rosję, byłą Czechosłowację, Hiszpanię /występ na stadionie Realu Madryt dla 80 tys. ludzi/, Danię, Francję, Belgię, Holandię oraz Niemcy.

Orkiestra ma na swoim koncie liczne wyróżnienia w postaci dyplomów, pucharów, kryształów oraz 8 Złotych Rogów zdobytych w dorocznych Turniejach Orkiestr Dętych w Grodzisku Wlkp., organizowanych także przez Polski Związek Chórów i Orkiestr „Macierz” w Poznaniu. We wrześniu 2003 roku na Międzynarodowym Festiwalu Orkiestr w Lesznie orkiestra zdobyła Puchar ze Złotym Pasmem, a kapelmistrz okazał się najlepszym tamboumajorem konkursu i otrzymał Kryształową Buławę.

Stanisław Słowiński jest również laureatem tytułu Wielkopolanina Roku, który otrzymał w 1996 roku.

W czasie 25 lat orkiestra odbyła 3,5 tys. występów, a tylko w roku 2003 występowała w sumie 156 razy. Wystąpiła też w dwóch filmach fabularnych: „Killerów dwóch” oraz „Szczur”, jak również w programie telewizyjnym „MdM”. Grodziskiej Orkiestry Dętej nie może też zabraknąć na meczach grodziskiej drużyny piłkarskiej Groclin Dyskobolia.

Częścią życia kulturalnego miasta są doroczne obchody Dni Grodziska. Pierwsza impreza z cyklu, wówczas pod nazwą „Grodziskie Piwobranie” odbyła się w 1976 roku, a wiązała się z piwowarskimi tradycjami miasta. Wtedy też odbyła się pierwsza wystawa piwowariów, czyli akcesoriów piwnych, zorganizowana przez wspomnianego już Edwarda Pawłowskiego. Tradycje te kontynuuje obecnie Marian Bochyński, który nawiązał kontakt ze zbieraczami z Polski i zagranicy i rozpoczął wymianę akcesoriów. Przez ponad ćwierćwiecze Marian Bochyński zebrał m. in.: 700 szklanek do piwa, 600 otwieraczy, ok. 5000 etykiet piw z całego świata, 40 przedwojennych butelek po piwie. Jednak przede wszystkim poszukuje gadżetów, związanych z piwem grodziskim. W zbiorach piwowara zobaczyć można około 10 unikalnych reklam piwa – w tym tzw. wytłoczkę z lat trzydziestych ubiegłego wieku, czy niemieckojęzyczny plakat z około 1900 roku. Co roku M. Bochyński wraz z innymi pasjonatami spotykają się na grodziskich wystawach.

Czerwcowe Dni Grodziska to okazja do biesiadowania, uczestnictwa w wielu konkursach, słuchania różnorodnych koncertów, w tym najpopularniejszych polskich gwiazd.

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA

-od 1990 roku gmina współpracuje z miasteczkiem Betton we Francji (region: Bretania)
-od 1990 roku gmina współpracuje z Merksplas w Belgii ( prowincja: Antwerpia)
-od 1992 roku gmina współpracuje z Torrelodones w Hiszpanii ( Region Madrycki)
-od 1996 roku gmina współpracuje z Delligsen w Niemczech (land: Dolna Saksonia).